سفر تاریخی رئیسی به بلاد شام / تداوم تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای ثبات سوریه
سفر رئیس جمهور کشورمان به دمشق به نوعی اعلام رسمی پایان جنگ سیاسی برای انزوای سوریه و جشن پیروزی محور مقاومت برای بیش از یک دهه ایستادگی و پایداری است.
پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز، سفر اخیر آیت الله «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان پس از ۱۳ سال که از آغاز بحران سوریه می‌گذرد علاوه بر اهمیت بسیار زیادی که داشت، از ابعاد مختلفی نیز قابل تحلیل و تفسیر است.
آخرین بار محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهور پیشین کشورمان بود که در تاریخ ۶ اسفند سال ۱۳۸۸ به سوریه سفر کرد و حالا بعد از ۱۳ سال، بار دیگر رئیس‌جمهوری ایران به این کشور سفر کرده است. سفری مهم که در هنگامه مورد توجه قرار گرفتن مجدد دمشق در میان کشورهای عربی و احتمال بازگشت سوریه به جمع سران اتحادیه عرب، صورت می‌گیرد.
سفر رئیسی به سوریه در شرایطی صورت می‌گیرد که دمشق طی ماه‌های اخیر با عادی‌سازی روابطش با کشورهای عربی، در آستانه پیوستن دوباره به جمع اتحادیه عرب قرار دارد. در همین‌باره، چندی پیش وزیران امور خارجه اردن، سوریه، عربستان سعودی، عراق و مصر نشستی پنج‌جانبه در امان، پایتخت اردن برگزار شد و در بیانیه پایانی خود، بر اولویت پایان دادن به بحران سوریه و رنج ناشی از آن برای ملت این کشور، تأکید کردند.
در نخستین روزهای آغاز شکل‌گیری بحران در سوریه که در ابعاد مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور را درگیر کرد، کم‌تر کسانی احتمال مقاومت و برقراری دولت قانونی این کشور را متصور بودند. اکنون پس از گذشت ۱۲ سال، سوریه از زیر آوارهای فتنه و جنگ تحمیلی غرب علیه خود سر برآورده است.
سوریه در سال ۱۹۴۵ جزو ۶ کشور عربی بود که در تأسیس اتحادیه عرب در قاهره نقش کلیدی داشته و همواره پس از تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ میلادی مواضعی ضد رژیم صهیونیستی داشته و دارد. دعوت از بشار اسد برای شرکت در نشست سران کشورهای عضو این اتحادیه در ریاض که برای نخستین بار پس از ۱۲ سال صورت می‌گیرد که به زعم بسیاری از کارشناسان در پس توافق اخیر میان ایران و عربستان در پکن بسترهای لازم برای آن ایجاد شده است و اکنون سوریه از بحران ۱۲ ساله عبور کرده و در حال بازیافت جایگاه خود در معادلات منطقه‌ای است.
سوریه کشوری همسایه و البته «متحد راهبردی ایران» در منطقه به حساب می‌آید و بر همین اساس است که در سالهای اخیر همکاری‌های میان تهران و دمشق در حوزه‌های مختلف گسترش و تعمیق پیدا کرده است.
سفر رییس جمهور به سوریه نقطه عطفی در مناسبات منطقه است
سعدالله زارعی کارشناس ارشد منطقه در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز، در رابطه با سفر رئیس جمهور کشورمان به سوریه، گفت: در واقع این اولین سفر آقای رئیسی به سوریه بعد از ریاست جمهوری ایشان هست و پیش از این هم ما شاهد یک خلع در این موضوع بودیم. یعنی در دوره آقای روحانی سفری به سوریه انجام نشد و این سفر پاسخ به درخواست‌های ده سالهای است که از سوی مقامات سوریه دنبال شده است.
وی ادامه داد: از نظر زمانی ما شاهد فعل و انفعالات و تحولاتی در منطقه هستیم. تحولاتی را در روابط ایران و عربستان، روابط بین عربستان و غرب و همچنین روابط بین چین، روسیه و کشورهای منطقه و همینطور در مورد موضوعاتی مثل پیمان صهیونیستی آبراهام را مشاهده می‌کنیم و همچنین شاهد سلسله اتفاقاتی هستیم. درنتیجه سفر ریاست جمهوری در این شرایط به دمشق حتماً منشأ یک سلسله گفتگوهای اساسی و مؤثر در موضوعات مختلف خواهد بود.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: البته این نکته را باید در نظر گرفت توسعه روابط بین ایران و سوریه هیچ گاه وابسته به سفر رئیس جمهور و یا مقامات ارشد دو کشور به پایتخت‌ها نبوده است و روابط به صورت بسیار نزدیک و راهبردی ادامه داشته است. این سفر می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات ایران و سوریه در بسیاری از موضوعاتی که برای منطقه غرب آسیا مهم هست، باشد.
زارعی در پاسخ به سؤالی در رابطه با دستاوردهای اقتصادی این سفر گفت: سوریه در نقطه بازسازی قرار گرفته است و در وضعیتی قرار دارد که می‌توانیم بگوییم تحریم‌های علیه سوریه تا حدود زیادی از بین رفته است و اقبال به بازگرداندن سوریه به وضعیت عادی منطقه در کشورهای عربی گسترش پیدا کرده است. طبیعتاً در چنین مقطعی روابط اقتصادی بین ایران و سوریه می‌تواند ابعاد جدیدی به خود بگیرد. همانطور که ترکیب تیم آقای رئیسی نشان خواهد داد، طبیعتاً جنبه‌های اقتصادی هم در این سفر بسیار برجسته خواهد بود.
سفر آیت الله رئیسی به سوریه یک سفر تاریخی است
سید هادی سید افقهی کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز، با اشاره به سفر پیش روی رئیس جمهور کشورمان به سوریه و در رابطه با اهمیت این سفر، گفت: این سفر می‌تواند یک سفر تاریخی باشد. پس از تحولاتی که در منطقه متأثر از آشتی عربستان و ایران صورت گرفت، فضای آرامش بخش، مصالحه و تنش زدایی بیشتر شده است، در این شرایط وضعیت سوریه نیز متأثر از این مصالحه و فضای آرام و تنش زدایی است و این سفر در این زمان بسیار بهتر از قبل از مصالحه است.
وی ادامه داد: همه اذعان دارند که اگر آقای رئیسی می‌خواستند قبل از آشتی عربستان و ایران، به سوریه بروند همچنان منطقه متشنج بود و ممکن بود آمریکا، اسرائیل و عربستان که در آستانه عادی سازی با رژیم صهیونیستی بودند، این سفر و اثرات آن را خنثی کنند و توافقات و بازتاب آن را تحت تأثیر قرار دهند.
کارشناس ارشد منطقه افزود: در این شرایط که آقای رئیسی با یک هیئت بلندپایه اقتصادی و تجاری به سوریه سفر می‌کنند، درست است که وزیر خارجه و مسئولین دیگر هم همراه ایشان هستند ولیکن چون سوریه در یک مرحله بازسازی است و لذا این سفر می‌تواند سفر موثری باشد و ممکن است سند راهبردی بین ما و سوریه امضا شود. اگر این سند که بر روی آن کارهای خوبی هم در وزارت خارجه و هم در وزارتخانه‌های دیگر به صورت تخصصی صورت گرفته است، امضا شود، فکر می‌کنم ما سهم عمده‌ای در بازسازی سوریه خواهیم داشت.
افقهی ادامه داد: دیشب رژیم صهیونیستی مجدداً فرودگاه حلب و اطراف حلب را بمباران کرد. احتمالاً چون آقای رئیسی قصد سفر به سوریه را دارند، رژیم صهیونیستی می‌خواهد وضع منطقه را متشنج کند و سفر آقای رئیسی را تحت تأثیر قرار دهد و یا این سفر به زمان دیگری موکول شود، در حالی که قطعاً این‌طور نخواهد بود و جمهوری اسلامی ایران تسلیم این فضاسازی‌ها و تشنج‌ها نخواهد شد.
وی تصریح کرد: نگرانی رژیم صهیونیستی این است که امکان دارد توافقنامه همکاری گسترده‌تری در سطح نظامی و امنیتی ما با سوریه شکل بگیرد، به همین دلیل می‌خواهند پیش دستی کنند تا مانع این همکاری شوند. مسأله دیگر هم محور مقاومت است و سوریه یکی از نیروهای مهم محور مقاومت به شمار می‌آید.
افقهی افزود: من تصور می‌کنم که این سفر در ابعاد مختلف دستاوردهای خوبی برای کشور ما داشته باشد و احتمال دارد بخشی از شرکت‌های خصوصی نیز برای شرکت در بازسازی به سوریه بروند و توافقنامه‌های خوبی را امضا کنند، چون سوریه بعد از یازده سال جنگ عملاً تبدیل به ویرانه شده است و به همه چیز در سطوح مختلف از جمله انرژی، بهداشت، زیرساخت‌ها، نیروگاه‌ها و … نیاز به بازسازی دارد. زلزله اخیر هم واقعاً بخشی از استان‌های مهم سوریه را تحت تأثیر قرار داد و لذا اکنون سوریه آماده استقبال از هرگونه مشارکت و سرمایه گزاری خواهد بود.
افزایش تعاملات تجاری ایران و سوریه
اکنون و پس از ایجاد ثبات و امنیت در سوریه، مهمترین دستور کار دو طرف در روابط فی مابین خود بحث «ارتقای سطح تعاملات تجاری» است.
این مهم امروز می‌تواند با افزایش نقش و مشارکت ایران در «بازسازی سوریه» محقق گردد، چرا که در حال حاضر بازسازی برخی زیرساخت‌ها از جمله جاده‌ها، نیروگاه‌ها، سدها و … جزو دستورکارهای مهم سوریه است و بدین منظور شرکت‌های ایرانی با توجه به توان و تجربه‌ای که در این قبیل موضوعات عمرانی و سازندگی دارند، می‌توانند بسیار مفدی و موثر واقع شوند.
در این خصوص هم «آیت‌الله رئیسی» در دیدارش با «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه با تاکید بر حمایت و کمک ایران به تحقق صلح پایدار، ثبات و آرامش در سوریه، گفت: جمهوری اسلامی همانطور که در مبارزه با تروریسم در کنار دولت و ملت سوریه ایستاد، در عرصه آبادانی و پیشرفت نیز در کنار برادران سوری خود خواهد ماند.
با وجود ظرفیت‌های گسترده همکاری‌های تجاری میان دو طرف، «چرا ایران نباید جزو ۵ شریک اول تجاری با سوریه» و در میان کشورهایی چون امارات، عربستان، ترکیه، لبنان و مصر قرار داشته باشد؟
اما جای امیدواری است که با سفر رئیس جمهور به سوریه اتفاقات مثبتی را در این موضوعات شاهد باشیم، در همین خصوص «امضا برنامه جامع همکاری‌های راهبردی و بلندمدت ایران و سوریه و ۱۴ سند همکاری» دیگر به امضا ی روسای جمهور و مقامات عالی دو کشور نوید بخش آینده‌ای روشن است.
همچنین بر اساس آمار منتشر شده میزان صادرات ایران به سوریه در سال ۱۴۰۱ به ارزش ۲۴۳ میلیون دلار بوده که این آمار نسبت به سال ۱۴۰۰ در مدت مشابه که حدود ۲۱۸ میلیون دلار بوده حدود ۱۱.۴ درصد افزایش داشته، به تعبیر دیگر «دولت سیزدهم» بر خلاف رویه‌ای که در هشت سال گذشته آن حکمفرما بوده، نسبت به استفاده از ظرفیت بازار سوریه و دیگر کشورهای منطقه اهتمام خوبی را داشته است.
نگرانی صهیونیست‌ها از سفر رئیسی به سوریه
البته سفر راهبردی رئیسی به سوریه، نگرانی رسانه‌های رژیم صهیونیستی را به دنبال داشته است. صهیونیست‌ها از اتحاد جبهه مقاومت با محوریت تهران و آغاز دور جدید بازسازی‌ها در سوریه با مشارکت فعال کشورمان، ابراز نگرانی کرده‌اند. شبکه ۱۳ رژیم صهیونیستی، اخیراً در گزارشی به ابعاد راهبردی سفر رئیس‌جمهور کشورمان به سوریه پرداخت و نوشت: «تل‌آویو باید نگران نتایج این سفر استثنایی باشد. سفر رئیسی به سوریه بسیار استثنایی است و باید اسرائیل را نگران کند؛ به ویژه که این اولین سفر از سال ۲۰۱۱، یعنی از آغاز جنگ در سوریه است.» این رسانه افزود: «ایران می‌خواهد محور ایران - حزب‌الله، حماس و جهاد اسلامی را متحد کند و این باعث می‌شود برنامه‌ای جدید در خصوص سیاست‌اش در خاورمیانه انجام دهد.»
حضور فعال ایران در دوره سازندگی سوریه، فعالیت‌های قبلی در مرحله دفاعی را تکمیل می‌کند
در همین راستا، یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس با تأکید بر اینکه سوریه برای ایران اهمیت راهبردی دارد، بیان کرد: این کشور یکی از تاریخی‌ترین و وفادارترین هم‌پیمانان جمهوری اسلامی ایران در روزهای سخت است. البته ایران نیز در سخت‌ترین روزهای مردم سوریه در کنار آنها ایستاده است. پیروزی محور مقاومت در سوریه دستاورد مشترکی از کشورها مختلف بود که البته جمهوری اسلامی در این کار، بیشتری نقش را ایفا کرد.
عباس‌زاده با اشاره به اینکه ایفای چنین نقش اثرگذاری از جانب ایران حق مردم سوریه بود، تصریح کرد: خوشبختانه با پایمردی و هشیاری مردم سوریه و درایت رهبران سیاسی دو کشور، محور مقاومت بر محور عبری و غربی پیروز شد. این محور عبری و غربی با سنگین‌ترین و پیچیده‌ترین فرصت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در منطقه حضور پیدا کرده بود.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس اظهار کرد: بعد از شکست محور غربی- عبری فصل جدیدی در تاریخ کشور سوریه آغاز شده است. این دوره جدید را می‌توان دوره بازسازی و سازندگی سوریه دانست. جمهوری اسلامی ایران با توجه به تجربه‌ای که در بازسازی و ظرفیت‌های بسیاری در بخش‌های مختلف دارد، می‌تواند در این زمینه پیشرو باشد.
وی ادامه داد: سفر رئیس‌جمهور می‌تواند مقدمات و بسترهای این ایفای نقش و همکاری‌ها در دوره سازندگی و بازسازی سوریه را آماده کند. این دیپلماسی فعال، همان چیزی است که در شأن ملت ایران است و ملت ایران نیز همین را می‌خواهند که دیپلماسی کشور فعال، مقتدر و هوشمند باشد.
عباس‌زاده تصریح کرد: اعمال نقش جمهوری اسلامی ایران در دوره بازسازی سوریه، ادامه همان اعمال نقش در مرحله دفاعی است؛ در حقیقت حضور فعال ایران در دوره سازندگی سوریه، فعالیت‌های قبلی در مرحله دفاعی را تکمیل و به مرحله ثمر می‌رساند. طبیعتاً ملت و دولت سوریه نیز این ایفای نقش را ترجیح می‌دهند چراکه ایران در روزهای سخت همراهی و همیاری خود را به آنها نشان داده است.
از طرف دیگر، سوریه به علت سال‌ها درگیری و مبارزه با تروریسم، نیازمند آغاز فرآیندهای اقتصادی مطمئن برای جبران خسارت‌ها و ویرانی‌ها است که با توجه به خودکفایی و تجربه کشورمان در عرصه‌های مختلف عمرانی و اقتصادی اکنون این فرصت برای حضور گسترده شرکت‌های ایرانی فرآهم آمده است که در جریان سفر رئیس جمهور به دمشق موانع و چشم‌انداز این موضوع مورد مداقه مقامات عالی دو کشور قرار گیرد.
