اساتید علوم اسلامی بر اتکای مشروعیت نظام دینی به مقبولیت مردمی تاکید و همچنین دیدگاه های خود را در مورد ولایت بیان کردند
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز؛ محمد جواد اطاعت در پنل سوم چهارمین همایش ملی مردم سالاری دینی، جهان اسلام و غرب با بیان اینکه به برکت انقلاب اسلامی ادبیات بسیار غنی در زمینه مردم سالاری دینی در جهان اسلام به وجود آمده است، اظهار داشت: در برخی از آیات قرآنی بر دموکراسی تاکید شده و در برخی دیگر دموکراسی را نهی کرده است.
وی خاطر نشان کرد: نگاه بنیادگرایان اسلامی به آیات دموکراسی در مسیر رد کامل آن است و حتی آیاتی مانند ' و امرهم شورا بینهم' را نیز رد می کنند و برخی علمای سنی، افرادی که این گونه تفسیر مردم سالارانه از آیات قرآنی می کنند را ممهور الدم می دانند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در فقه شیعه هم برخی علما بر عدم اتکا بر آرای مردم تاکید دارند، افزود: البته برخی دیگر از علما نیز بر انتخابی بودن تمامی ارکان حکومت اشاره دارند و برخی دیگر مشروعیت و مقبولیت مردمی را توامان مطرح می کنند.
وی به برخی از نظرات علمای شیعه اشاره کرده و ادامه داد: شیخ فضل الله نوری بطور کامل اعتبار رای مردم را منتفی می دانست و با اصل و اساس رای مردم، قانونگذاری و قانون نویسی مخالفت کامل داشت. البته آیت الله مکارم شیرازی نیز به نوعی نظر شیخ فضل الله نوری را تایید می کند اما می گویند که اگر این کار باعث وهن نظام اسلامی شود باید در ظاهر به آرای مردم متکی شد.
اطاعت با اشاره به نظر آیت الله جوادی آملی نیز اظهار داشت: ایشان بر این اعتقاد هستند که فقیه و نایب امام زمان(عج) همواره در جامعه وجود دارد و تنها مجلس خبرگان به ولی فقیه به این دلیل رای می دهند که وی را به مردم برای اطاعات معرفی کنند وگرنه پیش از این ولی فیقه دارای مشروعیت و قدرت حکومت بر جامعه اسلامی را دارد. آیت الله مومن و آیت الله مصباح یزدی نیز بر همین موضوع تاکید دارند.
وی در ادامه سخنان خود به بیان دیدگاه های نظری آیت الله منتظری، علامه طباطبایی، آیت الله سیستانی و شیخ مغنیه درباره نظرات انتخابی آنها پرداخت.
اطاعت در جمع بندی سخنان خود گفت: البته طبیعی است که در جامعه اسلامی نظرات و دیدگاه های متفاوتی مطرح شود ولی باید تفاسیر مختلف از قرآن و نهج البلاغه را در جامعه اسلامی سیال کرد زیرا باید حکومت دموکراسی دینی داشت.
معاون اداری و مالی دانشگاه شهید بهشتی افزود: حکومت ایدئولوژیک با نظام مردم سالار دینی کاملا متفاوت است و در حکومت ایدئولوژیک حق انتخاب از مردم بطور کامل گرفته می شود و تکثر سیاسی از بین می رود درحالی که باید در جامعه ای پویا تمامی طرفداران نظرات مختلف بتوانند دیدگاه های خود را بیان کرده و آنرا به رای مردم بگذارند.
حجت الاسلام حسین جوان آراسته دانشیار حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز درباره مبانی دینی مشروعیت نظام سیاسی در اسلام خاطرنشان کرد: در نظام سیاسی 3 پرسش اساسی وجود دارد که شامل این است که چه کسانی حکومت می کند؟ چگونه حکومت می رسند؟ وچگونه حکومت می کنند؟.
وی با بیان اینکه در پاسخ به سوال اول باید روشن شود که مشروعیت به چه چیزی وابسته است؟ و در نظام دینی اساسا حاکمان باید چه ویژگی هایی داشته باشند تا مردم بتوانند آنها را انتخاب کنند، پاسخ داده می شود.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: باید بدانیم افراد در حکومت اسلامی چگونه از پله های قدرت بالا می روند و به قدرت می رسند و آیا این مسیر براساس نظریات نصب یا اخیار است توجه کرد تا به سوال دوم پاسخ دهیم.
وی سوال سوم را درباره چگونگی مشروعیت، حکومت و کارآمدی دانست و ادامه داد: اکثر قریب به اتفاق فقهای شیعه قائل به انتخاب عام هستند اما در دوران کنونی برخی از علما معتقدند می توان انتخاب خاص داشت که مهترین نظریه پرداز این موضوع مرحوم آیت الله منتظری است.
جوان آراسته با بیان اینکه البته برخی از دیگر علما نیز قائل به انتصاب هستند، ادامه داد: این علما ضرورت کسب مقبولیت مردمی را لازم نمی دانند و تنها بر مشروعیت الهی تاکید دارند اما دیدگاه سومی نیز وجود دارد که امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب از طرفداران آن هستند که می گویند مشروعیت الهی زمانی می تواند قدرت داشته باشد که مقبولیت مردمی نیز کسب کند یعنی این دو با هم ولایت را ایجاد می کنند.
وی با بیان اینکه در میان دیدگاه های علمای انتخابی هم تفاوت های فراوانی در عمق مسایل آنها دیده می شود، تصریح کرد: افرادی مانند آیت الله منتظری که بر انتخابی بودن ولی فقیه تاکید داشتند دیدگاهشان با علامه طباطبایی که بر انتخابی بودن همه ارکان حکومت دینی نظر داشتند متفاوت است.
این پژوهشگر اسلامی خاطر نشان کرد: آیت الله منتظری فقط قائل به انتخاب ولی فقیه بود که این دیدگاه بسیار به دیدگاه انتصابی نزدیک است، ولی علامه طباطبایی بر این اعتقاد بود که باید تمامی ارکان حکومت انتخابی باشد.
سید محمدرضا مرندی استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه اصلی ترین تفاوت نظریه ولایت و حاکمیت بر مسلمان میان شیعه و سنی در نظریه نصب است، ادامه داد: پیامبر (ص) اسامی 12 امام بعد از خود را نام برده اما بعد از امام زمان(عج) به موضوع نصب عام می رسیم.
وی با بیان اینکه در 40 سال گذشته نظریات انتخابی نیز گسترش یافته است، اظهار داشت: برخی علمای بزرگ مانند علامه طباطبایی می گوید که امام زمان(عج) بر امت خود ولایت دارد ولی در زمان غیبت اگر مردم به کسی ولایت ندهند، وی نمی تواند به عنوان ولی بر امت اسلامی حکوکت کند.
مرندی بابیان اینکه آیت الله منتظری قائل به انتخاب ولایتی است ولی علامه طباطبایی قائل به انتخاب وکالتی است، تصریح کرد: یعنی اگر ولی فقیه بود ولی مردم مشروعیت وی را نپذیرفتندف حکومت وی غیرمشروع است.
این استاد دانشگاه به موضوع حق الناس و حق الله اشاره کرد و گفت: خداوند گفته است که از حق خود می گذرد اما از حق مردم نمی گذرد و انتخاب ولی از حقوق مردم است پس حتی اگر ولی فقیه دارای مشروعیت الهی باشد و مردم آنرا نپذیرند وی نمی تواند حکومت کند.
وی به سخنانی از رهبر معظم انقلاب در زمینه عدم مشروعیست حکومت ولی بودن مقبولیت مردمی اشاره کردو گفت: از دیدگاه اشان در اسلام چیزی به عنوان حکومت زور بر کسی، وجود ندارد.
پیش از این سخنان بهنام امیدی دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق مقاله ای با عنوان 'از لیبرال دموکراسی تا دین سالاری مردمی؛ با مطالعه موردی حقوق اساسی آمریکا و ایران، محمد آقایی دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد مقاله ای با عنوان 'آفاق مشرعیت در سپهر معنا: دیالکتیک دین سالاری و مردم سالاری' و بشیر سلیمی استادیار گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی کرج مقاله ای با عنوان 'ظرفیت شناسی فقه شیعه و مردم سالاری دینی' ارایه کردند.
در مراسم اختتامیه این مراسم از تعدادی مقالات برتر ارایه شده تقدیر شد.
