رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت ابعاد حکمی بیانیه گام دوم انقلاب بیان کرد: منظومه حکمت انقلاب اسلامی در این بیانیه تنظیم شده است. اگر کسی با دقت همه ابعاد را مطالعه کند و دستی در انقلاب داشته باشد، این حس را پیدا می‌کند که منظومه حکمت انقلاب اسلامی در بیانیه دوم تدوین شده و کار را برای مردم و حکمرانان سهل کرده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی استادنیوز؛ همایش بین‌المللی «گام دوم انقلاب؛ الگوی نظام انقلابی تمدن‌ساز»، امروز، ۱۶ بهمن‌ماه، با حضور علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی و جمعی دیگر از مسئولان و اندیشمندان در سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد.
لاریجانی در این همایش بیان گرد: بیانیه گام دوم جز اسناد استثنایی کشور بوده و از چند جهت بسیار مهم است؛ اولاً پس از یک دوره چهل ساله انقلاب این بیانیه تنظیم شده و چهل سالگی، سال پختگی است؛ لذا یک تجربیات بسیار غنی در پشت این مسئله وجود دارد ماحصل تجربه چهل سال گذشته در این بیانیه آمده است. نکته دوم اینکه از سوی شخصی تنظیم شده که جزو استوانه‌های انقلاب است؛ یعنی قبل و بعد از انقلاب این چنین بوده است. قبل از انقلاب یک شخصیت مبارز و تأثیرگذار و پس از انقلاب نیز در همه جریان‌های انقلابی حضور داشتند و مدت زیادی نیز مسئولیت اجرایی را بر عهده داشتند.
وی تصریح کرد: مقام معظم رهبری، بیش از سه دهه سابقه رهبری جمهوری اسلامی را دارند که این مسئله، تضلّع در ابعاد مختلف را برایشان حاصل کرده است؛ لذا نتیجه عصاره این همه تلاش قبل و بعد از انقلاب، در این بیانیه آمده است که بسیار اهمیت دارد. نکته دیگر اینکه این بیانیه کلان‌ترین جهت‌گیری کشور را مدنظر قرار می‌دهد.
رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: این بیانیه به همه جوانب شمول دارد، هم حکمرانان مورد توجه هستند و هم مردم. مسئولیت همه‌جانبه در آن دیده شده است و در بخش‌های مختلف نیز نکات همه‌جانبه آمده است. همچنین یک بیانیه خیرخواهانه است. به نظر بنده منظومه حکمت انقلاب اسلامی در این بیانیه تنظیم شده است. اگر کسی با دقت همه ابعاد آن را مطالعه کند و دستی در انقلاب داشته باشد، این حس را پیدا می‌کند که منظومه حکمت اسلامی در بیانیه دوم تدوین شده و کار را برای مردم و حکمرانان سهل کرده است.
جوانان؛ محور بیانیه
وی با بیان اینکه خطاب بیانیه حاکمیت و مردم است، اما محور آن جوانان هستند، اظهار کرد: چون در جلساتی که با رهبر انقلاب در مورد گام دوم صحبت کردم، می‌دانم که ایشان نقطه ثقل این موضوع را جوانان می‌دانند و منشأ تأثیر تحول را نیز از اینجا می‌دانند، لذا هر کاوشی بخواهیم انجام دهیم، باید بدانیم که توجه اصلی آن کسی که نگارنده این حکمت است، به تحولی است که باید جوانان ایجاد کنند، لذا باید زمینه آن فراهم شود. دلیل تأکید روی جوانان نیز این است که جوانان انگیزه کافی در این مسئله دارند. در حوزه مدنی بهترین نیرو برای نقش‌آفرینی جوانان هستند. در انقلاب نیز همین طور بود و درست است که همه مردم بودند، اما محوریت با جوانان بود. بیانیه گام دوم که نفس جدیدی به انقلاب می‌دهد نیز باید با محوریت جوانان باشد.
لاریجانی در ادامه افزود: علاوه بر حوزه مدنی، در حکومت نیز همین طور است. تجربه گذشته این را نشان می‌دهد که از پیروزی انقلاب که نظام جمهوری اسلامی شکل گرفته است، نقش اصلی در سامان‌دهی به حکومت را جوانان داشته‌اند. اگر نسل‌های اول را ملاحظه کنید، درمی‌یابید که افراد جوان نقش‌آفرینان اصلی بودند. برای نمونه، یک صحنه آن، جنگ بود که تا جوانان وارد نشدند، جنگ به سرانجام نرسید؛ لذا برداشت من این است که تمرکز اصلی رهبری روی جوانان است و باید توجه کرد که چطور می‌توان جوانان را آماده کرد که در صحنه مدنی و حکمرانی نقش‌آفرینی کنند.
ترس و ناامیدی؛ ریشه‌ای‌ترین مسئله جهاد
رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در حوزه حکمرانی ملزوماتی وجود دارد و در حوزه مدنی نیز ساختار‌هایی نیاز است؛ یعنی اگر گمشده اصلی نگارنده این نظام‌نامه حکمت را دقیق فهم کنیم، آن وقت باید پیرامون آن طراحی را انجام دهیم. همچنین باید توجه داشت که رهبری در این بیانیه یک توصیه پایه‌ای دارند که به نظر بنده بسیار اهمیت دارد. ایشان می‌فرمایند؛ ترس و ناامیدی را باید از خود برانید که این نخستین و ریشه‌ای‌ترین امر در جهاد فعلی ماست. اگر هر تولیدی بخواهد رخ بدهد، تنها در فضای امیدوارکننده این امکان فراهم خواهد بود. وقتی فضا ناامیدانه باشد، کار پیش نمی‌رود.
وی با بیان اینکه در انقلاب اسلامی نیز امید به تحول، این تحول عظیم را رقم زد، گفت: اگر بخواهیم تحول بنیادینی ایجاد کنیم، این نقطه یعنی امید، بسیار کانونی است. اگر هم به صحنه اجتماع نگاه کنیم، معلوم می‌شود چیزی که آمریکایی‌ها روی آن تمرکز کرده‌اند، ایجاد شکاف بین حکام و مردم است که بگویند اوضاع خراب است و نمی‌شود به نتیجه رسید. بنابراین، این شیوه‌ای است که آنها دنبال می‌کنند. اما رهبری توصیه‌هایی می‌کنند که در مقابل این دیدگاه باشد. بنابراین، فضای کشور باید فضای حرکت به سوی یک هدف متعالی شود و امید به تحول وجود باشد که در این زمینه، رسانه‌ها می‌توانند نقش خوبی داشته باشند.
دفاع ابدی از نظام انقلابی
لاریجانی تصریح کرد: نکته مهم دیگر اینکه رهبری از نظریه انقلاب دفاع ابدی دارند. از ابتدای انقلاب، وقتی که این نهضت پیروز شد، عده‌ای بودند که می‌گفتند اکنون انقلاب پیروز شده و باید به دنبال ساختار نظام برویم و دیگر لزومی ندارد که به دنبال حرف‌ها و منش‌های انقلابی باشیم و معتقد بودند که انقلابی حرکت کردن، برای قبل از انقلاب بود و حالا که انقلاب پیروز شده، باید نظام را شکل دهیم و در داخل نظام، باید حیات سیاسی وجود داشته باشد؛ این حرف از ابتدا بود و گاهی از زبان سیاسیون هم می‌شنیدیم.
وی در تبیین نگاه رهبری درباره نظام انقلابی بیان کرد: این سخن که باید دفاع ابدی از نظام انقلابی در دستور کار باشد، دو گزاره دارد؛ اول اینکه، انقلاب یک حرکت زنده و تکاملی است و امتداد زمانی دارد و دوم اینکه نظام جمهوری اسلامی، محتاج یک حرکت انقلابی است و این دو باید برای ما حلاجی شده باشند. درست است که نظام جمهوری اسلامی از انقلاب متولد شده است، اما فرم و شکل و ساختار است که رهبری، قوای سه‌گانه و ... دارد. اما چیزی که به این نظام محتوا می‌دهد، انقلاب اسلامی است. اگر تاکید رهبری بر این است که انقلاب اسلامی باید حیات و تداوم داشته باشد و نظام محتاج انقلاب است، به این دلیل است که یکی فرم و دیگری محتوا است و به این دلیل باید زنده بماند. شهید مطهری می‌گویند یک بحث در مورد پیروزی انقلاب است و یکی در مورد تداوم آن. زنده بودن حرکت انقلابی، حیات‌دهنده مستمر به نظام جمهوری اسلامی است و لذا این نکته دفاع ابدی از نظام انقلابی یک بحث عقلانی است و بدون این اصل، نظام ایران نمی‌تواند زنده بماند.
چرا ارزش‌های انقلاب پایدار است
لاریجانی تصریح کرد: مسئله مهم دیگر اینکه، رهبری روی اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی تأکید دارند که این اصول جاویدان هستند، اما این سؤال مطرح می‌شود که چرا اصول نظام انقلاب اسلامی همیشه جاودانه است؟ انقلاب‌ها رخ می‌دهند و در آن تجدیدنظر می‌شود و برحسب شرایط، سمت‌گیر‌ی‌های آن تغییر می‌کند، اما چرا می‌گوییم ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی جاویدان است؟ این مسئله نیز نیازمند به بحث جدی است و به ماهیت انقلاب برمی‌گردد. انقلاب ما، یک ماهیت خاص دارد و مانند انقلاب شوروی و ... نیست. هر کدام از این‌ها ماهیت و گمشده‌ای داشته است و گمشده اصلی انقلاب اسلامی ما نیز ارزش‌های اسلامی بود. درست است که به اقتصاد، اجتماع و ... شمول دارد، اما یک دغدغه اصلی دارد و آن ارزش‌های انقلاب است؛ لذا اگر پیگیر اقتصاد می‌شود نیز با رویکرد دینی است.
[بیانیه گام دوم منظومه حکمت انقلاب اسلامی است]
رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: دین اسلام دینی منطبق با فطرت بشری است و در آیات الهی نیز بر این مسئله تأکید شده است، لذا ارزش‌های ثابتی دارد و به همین دلیل دین خاتم است؛ از آنجاکه انقلاب ما مبتنی بر اندیشه اسلام است و اسلام نیز دین خاتم استوار بر فطرت ثابت انسان‌هاست، بنابراین اصول و ارزش‌های ثابتی دارد. بنابراین این گزاره که اصول انقلاب اسلامی امر جاویدانی است، یک استدلال عقلی حاکم است. علامه طباطبایی نیز ذیل آیه فطرت، چندین صفحه توضیح داده‌اند که این فطرت چیست و چرا ثبات دارد که البته اختصاصی به ایران هم ندارد و در همه انسان‌ها این‌چنین است. بنابراین، نکته مورد تأکید رهبری که باید همیشه مدنظر باشد این است که در ارزش‌های انقلاب نمی‌توان تجدیدنظر کرد.
موضوع فطرت در عرصه فرد و جامعه
وی با تأکید بر اینکه مسئله فطرت موضوع بسیار مهم در کاوش‌های نظری اسلامی است، بیان کرد: شهید مطهری روی این نکته تأکید دارند که اگر روی عرصه‌های مختلف معرفتی بشر از نظر تفکر دینی توجه کنیم، می‌بینیم که مبتنی بر فطرت است و کمتر روی این کار کرده‌ایم؛ یعنی در ساحت فرد و جامعه، موضوع فطرت یک موضوع مهم است. در فلاسفه قبل، نداریم کسانی را که این مقوله را باز کرده باشند و کسی که بدان پرداخت علامه طباطبایی و در ادامه شهید مطهری و آیت‌الله جوادی بوده‌اند. شاید فلاسفه غربی نیز در این موضوع بحث کرده باشند، البته نه به عنوان فطرت، بلکه به عنوان امری که طبعی انسان است، اما در تفکر اسلامی، روی فطرت بحث می‌شود. در کاوش‌های نظریِ متفکران ما، این طور است که انسان‌ها از نظر ادراک و معرفت هم یکسری استعدادها و هم یکسری گرایشات دارند که روی اراده آنها تأثیر دارد؛ یعنی استعداد در همه انسان‌ها وجود دارد. مانند استعداد کمال‌جویی که همه انسان‌ها این استعداد را دارند و باید جامعه طوری باشد که حرکت به وجود آید تا این استعداد به صورت بالفعل درآید.
لاریجانی با بیان اینکه اخلاق، معنویت، عدالت، عزت، عقلانیت، برادری و آزادی که در بیانیه آمده است، در فطرت همه وجود دارد، تصریح کرد: باید بر روی تمام این مؤلفه‌ها ایستادگی کرد، چراکه اکثر این مؤلفه‌ها غیر از آزادی جنبه فطری دارند. آزادی نیز وسیله دائمی این مسئله است؛ یعنی وقتی استعدادی در انسان‌ها وجود دارد، برای اینکه بالفعل شود، باید آزادی وجود داشته باشد و آزادی نیز، دائمی خواهد بود و وسیله تحقق است. بنابراین، چنین مسئله‌ای در کاوش‌هایی که وجود دارد، یکی از موضوعاتی است که توصیه می‌کنم روی آن تامل شود. مقوله فطرت در این موضوع است که چطور می‌توان در بخش‌های مختلف، بحث‌ها را سامان داد.
نظام مردم‌سالاری دینی و مدنی
وی در ادامه افزود: یکی دیگر از نکاتی که در این بیانیه روی آن تأکید شد، نظام مردم‌سالاری دینی است. این نظام، یک بخش مهم از خواست انقلاب بود و یک نقطه اوج هم محسوب می‌شد. اگر حس کمال‌جویی را امری فطری بدانیم، باید قبول کنیم که این کمال در سیاست نیز وجود دارد. مردم‌سالاری مانند نظام‌های غربی نیست که مدل‌های مختلفی دارند، بلکه مردم‌سالاری این است که انسان‌ها دارای استعداد کمال‌جویی هستند و بخشی از این مسئله نیز مربوط به سیاست است و باید زمینه تحققش فراهم شود و همه باید در سیاست وجود داشته باشند. اگر از مردم‌سالاری دینی صحبت می‌کنیم باید توجه کنیم که از متن تفکر دینی برخاسته است. این مردم‌سالاری دینی در راهی که طی کرده، فراز و فرود‌هایی نیز داشته است و باید دید که چطور می‌شود آن را تقویت کرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه باید نظام‌های مدنی لازم برای تحقق مردم‌سالاری دینی به وجود آیند، اظهار کرد: در ابتدای انقلاب، افرادی مانند شهید مطهری و رهبری، حزب جمهوری را پایه‌گذاری کردند که یک فکر دقیقی بود. در حقیقت مردم‌سالاری دینی بدون ساختار و تشکیلات مدنی، یک حالت خام دارد و یک عوارضی هم خواهد داشت. هیجانات سیاسی بر عقلانیت سیاسی غلبه پیدا می‌کند و این یک اشکال است. حوادثی رخ داد که ساختار حزب جمهوری اسلامی دچار مشکل شد، اما پایه‌گذاری آن درست بود و ما این فقر را داریم و نظام‌های حزبی ما باید مکتبی باشند.
توسعه علم متناسب با نیاز داخل
وی افزود: نکته دیگری که رهبری در این بیانیه روی آن تأکید کرده است، مسئله علم و فناوری است. هم به علوم بنیادین در دوره گذشته توجه شده است و هم در زمینه فناوری گام خوبی برداشته شده است، اما نقص‌هایی هم وجود دارد که رهبری تأکید می‌کنند که فهم این نقایص اهمیت دارد. یکی از موضوعات این است که بخش نخبگانی دانشگاه ما، با نیاز‌های جامعه پیوند نخورده است و شاید ریشه‌اش اداره کشور به صورت نفتی باشد. خیلی از کشور‌ها امروز در لبه علم کار می‌کنند و وقتی تولیدات جدید دارند، نیازمند اساتید دانشگاه هم هستند که کار کنند، اما نظام بودجه‌ریزی ما این طور نیست. مخالف مقاله «ISI» نیستم که رتبه ما در در علوم بالا برود. این‌ها خوب است، اما مسئله مهم کشور این است که تحقیقات ما مربوط به نیاز‌های کشور باشد. در مورد مدل‌هایی در گذشته بحث شده است همانند دفتر ارتباط با دانشگاه و صنعت که ایجاد شد، اما خیلی موفق نبودند و این مسئله، خیلی هم توصیه‌ای نیست و باید دانشگاه احساس کند که برای حیاتش، نیازمند این است که تحقیقات خود را به سمت تولید برد و تولید باید بداند، بدون دانشگاه پیشرفت نمی‌کند.
لاریجانی تصریح کرد: نظام بودجه‌ریزی ما مشکل دارد و بدون داشتن یک سند آمایش سرزمینی نمی‌توانیم توسعه هماهنگ و متناسب با ارزش‌های منطقه‌ای ایجاد کنیم. در قوانین برنامه نیز آمده است که این سند نوشته شود، اما تاکنون نوشته نشده است و در حال حاضر نیز، این سند موجود نیست. البته گفته‌اند که نخبگان در استان‌ها جمع شوند، اما نکته مهم این است که این سند باید در سطح ملی نوشته شود، چراکه زیربنا است و از آن جا‌هایی محسوب می‌شود که در تحقق عدالت لازم است.
وی افزود: نکته دیگر معنویت و اخلاق است که در حوزه فرد و اجتماع تاثیر گذار است. تئوری علامه طباطبایی برای جامعه این است که جامعه حقیقتی دارد و صرف مجموعه افراد نیست، بلکه روح دارد و این روح کسالت پیدا می‌کند و میرایی و زنده بودن دارد، بنابراین همان طور که برای تکامل انسان‌ها معنویت و نظام تکاملی وجود دارد، جامعه نیز همین طور است. اخلاق و معنویت هم دستوری محقق نمی‌شود. شهید مطهری می‌گوید که برخی از مسائل اجباربردار نیست و اگر حکمرانان احساس کنند که اگر اجبار کنند به مصلحت است، باید بدانند اجباری که اعمال می‌کنند، در افراد تکامل اخلاقی ایجاد نمی‌کند، بلکه باید خود افراد این مسائل را قبول کنند. در حقیقت نقش جامعه باید بسترسازی و فراهم کردن زمینه‌ها باشد.
لاریجانی در پایان با اشاره به مسئله مهم عدالت، تصریح کرد: رهبری در بیانیه گام دوم فرمودند که در صدر هدف‌های اولیه همه بعثت‌های الهی همین مسئله است و در آیات قرآن نیز، ارسال رسل برای قسط و عدل است، اما آیا این عدالت به این است که صرفاً ضریب جینی را کم کنیم؟ یا عدالت مفهوم موسعی دارد؟ عدالت در حوزه‌های مختلف مطرح است و فقط جنبه‌های اقتصادی نیست. این مسئله نیز به مقوله فطرت مربوط می‌شود و نکته دیگر که مطرح شده است، موضوع استقلال و آزادی است که عطیه الهی محسوب می‌شود و دلیل اهمیت آزادی این است که اگر در جامعه‌ای آزادی رخ ندهد، این استعدادها، شکوفا نمی‌شود.
